طاهره ساعدی جامعه جهانی با سرعت به سمت اطلاعاتی شدن پیش میرود و ما برای این که از این قافله عقب نمانیم باید به طور مستقیم در جریان تولید اطلاعات جهانی قرار داشته باشیم و این الزامی است که شرایط نوین دنیا میطلبد به همین دلیل فرزندان ما نیز باید بیاموزند که در جامعه اطلاعاتی چگونه میتوانند دیتا تولید و چگونه آن را مصرف کنند. ایجاد مدارس هوشمند در همین راستا، یکی از الزامات جامعه جوان ما محسوب میشود. با توجه به این که تعداد محدودی از این مدارس در شهرهای مختلف و از جمله تهران تاسیس شده برای اطلاع از چند و چون چنین مدارسی و کارکردها و ظرفیتهای آنان به سراغ دکتر علیاکبر جلالی استاد دانشگاه علم و صنعت و عضو انجمن ایرانی جامعه اطلاعاتی رفتهایم که متن این مصاحبه از نظر شما میگذرد. به چه مدارسی هوشمند گفته میشود؟
مدارس هوشمند مدارسی هستند که مبانی توسعه آنها استفاده از فناوریهای نوین اطلاعات و ارتباطات میباشد. دانشآموزان این نوع مدارس چه مشخصاتی دارند؟ این مدارس دانشآموزان را به گونهای تربیت میکنند که پس از فارغالتحصیل شدن به راحتی بتوانند جذب محیطهای کاری و صنایع نوین شوند. متاسفانه سیستم آموزشی بسیاری از کشورهای جهان در 50 سال گذشته تغییری نکرده است و عموما بر مبنای حضور فیزیکی دانشآموزان در محیط مدرسه و محدودیتهای خاص آن متمرکز بوده است در حالی که مدارس هوشمند میتوانند مدارس را به منازل منتقل کنند تا دانشآموز بتواند در ساعات غیرحضوری نیز که وقت مناسبی دارد فضای آموزشی برای خود به وجود آورد. در مدارس سنتی محدودیتهای بسیاری به خصوص در زمینه دسترسی به اطلاعات وجود دارد زیرا دانشآموز فقط وابسته به کتابهای محدود درسی و دانش چند معلمی است که با او سر و کار دارند از نظر فیزیکی نیز محیط مدرسه و کمبودهای آموزشی میتوانند محدودیتهای دیگری برای آموزش سنتی باشد در حالی که در مدارس هوشمند بسیاری از کمبودها از طریق شبکههای مختلف دسترسی به اطلاعات رفع شده است. باید یادآور شد که تفاوتهای مدارس هوشمند و سنتی بسیار زیاد است، در مدارس هوشمند معمولا محتوای درسی بر حسب توان دانشآموز برنامهریزی میشود و در نتیجه در یک کلاس 40 نفره ممکن است 40 نوع فضای آموزشی مهیا شود تا دانشآموزان دارای توانمندی بیشتر بتوانند از مطالب و امکانات بیشتر استفاده کنند و دانشآموزان ضعیفتر نیز در انتهای کلاس نمانند. خودکارسازی سیستم آموزشی و رایگیری و ارزیابی وضعیت هر دانشآموز نیز از تفاوتهای عمدهای است که سیستمهای مدارس هوشمند به راحتی آن را در درون خود دارند و همین طور میتوان از طریق همین سیستمهای خودکار نقش اولیا را در هدایت دانشآموزان افزایش داد. بنابراین وقتی نام مدرسه هوشمند را میبریم از مدرسهای صحبت میکنیم که سیستم آن برای هر دانشآموز متفاوت است و نکته مهم این است که در این سیستم دانشآموز اصولا یاد میگیرد که چگونه و بدون اتکاء به دیگران از مجموعه اطلاعات جهانی بهرهمند شود. آیا مدرسه هوشمند را میتوان مدرسه مجازی نامید؟ مدرسه هوشمند با مدرسه مجازی فرق دارد، مدرسه هوشمند اگر بخواهد مطلوب باشد باید دانشآموزان در آن حضور فیزیکی داشته باشند و تفاوت آن با مدارس مجازی این است که معمولا به مدارس از راه دور گفته میشوند که دانشآموز و معلم میتوانند کیلومترها از هم فاصله داشته باشند. اولین مدارس هوشمند در چه کشوری و توسط چه کسی ساخته شد؟ گفته میشود اولین مدارس هوشمند در سال 1996 در انگلستان تاسیس شد و سپس مالزی در برنامه توسعه خود در پروژه «بیست بیست» مدارس هوشمند را جزو یکی از برنامههای اسالی خود قرار داد. برای ایجاد مدارس هوشمند چه مسائلی باید در نظر گرفته شود و اصولا تاسیس این نوع مدارس نیازمند چه زیرساختها و لوازمی است؟ برای ایجاد این نوع مدارس ابتدا باید یک برنامه دراز مدت را مدنظر داشت به عنوان مثال مدرسهای که امروز به نام هوشمند ایجاد میشود ممکن است حتی بیشتر از 10 سال طول بکشد تا ابزار خود را که شامل زیرساخت ارتباطی، محتوای مناسب، آموزش معلمین، تغییر روشهای آموزشی و فرهنگسازی والدین است کامل کند. شکل این نوع مدارس هم از نظر فیزیکی یعنی چیدمان صندلیها و کلاسها و هم از نظر معماری و شکل ساختمان متفاوت است و باید فضا به گونهای ایجاد شود که دانشآموز به راحتی بتواند آزمایشگاهی را نیز در کنار میز درسی خود داشته باشد. از سوی دیگر معمولا در این کلاسها معلم نقش راهنما را داشته و بیشتر کار از طریق درگیر کردن دانشآموز با مطالب انجام میشود. این نحوه آمزوش باعث میشود که هر دانشآموز مطالب مورد نظر را هم از نظر تئوری و هم عملی درک نماید و بداند که اگر در آینده به مشکلی برخورد کرد از چه جایی دسترسی به اطلاعات برای رفع مشکل خواهد داشت. اهداف در نظام آموزشی سنتی و هوشمندانه چه تفاوتی دارد؟ در نظام آموزشی سنتی افزایش اطلاعات دانشآموز و معلمین هدف بوده است یعنی نظام به دانشآموزی که وارد مدرسه میشد باید فقط اطلاعات میداد و هرگز تصور این که خود دانشآموز نیز مولد باشد وجود نداشت اما این اهداف به کلی در حال از بین رفتن است، هدف جدید در نظامهای آموزشی، آموزش برای اطلاعات نیست بلکه آموزش برای کارآفرینی است به طوری که دانشآموز در هر مقطع زمانی که مدرسه را رها نماید بتواند وارد محیط کار شود. در کشورهای معدودی که مدارس هوشمند دارند نتایج خوبی در این زمینه به دست آوردهاند. در کشور ما نیز که چندین مدرسه هوشمند در چند سال گذشته راهاندازی شده فضای فرهنگی خوبی را به وجود آورده ولی تعداد مدارس ایجاد شده در مقایسه با آنچه باید باشد بسیار اندک است. این مدارس با چه مشکلات و چالشهایی روبرو هستند؟ گرانی سیستمهای آموزشی در هر سه بخش زیرساخت، تولید محتوا و نیروی انسانی از مشکلات عمده و جدی آن میباشد. در زیرساخت هنوز شبکه پرسرعت اینترنت، آن گونه که در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه هست در کشور ما وجود ندارد در همین حوزه نبود نرمافزارهای قوی و سیستمهای نرمافزاری مدیریت آموزشی به وفور به چشم میخورد، در بخش تولید محتوا فعالیت بسیار محدودی انجام شده که قطعات محتواهای تولید شده پاسخگوی نیازهای حال و آتی این نوع مدارس نیست. شکل بعدی نبود نیروی انسانی متخصص در این حوزه است که هنوز سیستم آموزشی برای تولید چنین نیروی انسانی در کشور ما تعریف نشده است لذا پیشبینی میشود که سرعت توسعه مدارس مجازی و هوشمند در کشور ما زیاد باشد اما جای بسی امیدواری است که قدمهای اول برداشته شده است. معلمین این نوع مدارس باید چگونه باشند؟ معلمین مدارس هوشمند الزامی به متخصص بودن در حوزه IT ندارند بلکه باید بتوانند از سیستم این مدرسه مطلع باشند و از امکانات آن خوب استفاده کنند. به عنوان مثال یک معلم این نوع مدارس باید خوب بداند که منابع در کجاها وجود دارند که وقتی دانشآموز سوالی مطرح کرد وی را به منابع مورد نظر راهنمایی کند. آگاهی از IT توسط معلمان چه تاثیری میتواند برای ارتفاع سطح کیفی مدارس داشته باشد؟ هدف آموزش و پرورش در هزاره سوم سوق دادن فضای آموزشی به سمت آموزش کارآفرینی است لذا بدون وجود اینترنت و دسترسی به ابزار فناوری اطلاعات و ارتباطات امکان رسیدن به این هدف وجود ندارد لذا لازم است تمام معلمین عزیز و گرامی ما اینترنت را ابزار یادگیری خود و انتقال تجربیات خود به دیگران بدانند و کل جهان را خانوادهای ببینند که میتواند تجربیات خود را از هر کشوری به کشور دیگر انتقال دهد. وظیفه معلم در هزاره جدید آن است که آشنایی با اینترنت و زبان انگلیسی را جزو برنامههای کلیدی و اساسی خود قرار دهد. استفاده از دانش روز و اطلاعات اینترنت چگونه در مدارس امکانپذیر میشود؟ توسعه ICT (فناوری اطلاعات و ارتباطات) در حوزه آموزش و پرورش باید به سمت مدرسه محوری هدایت شود زیرا در نهایت این دانشآموزان هستند که میباید از طریق مدرسه خود به سایر نقاط و منابع اطلاعاتی در اطراف جهان وصل شوند بنابراین اگر مدرسه وب سایت مناسب داشته باشد و تمام درسها و تستها و ابزار کمک آموزشی نرمافزاری خود را بر روی آن قرار دهد که دانشآموزان بتوانند با ارتباط به وب سایت نیاز اطلاعاتیشان را برطرف نمایند بهترین حالت خواهد بود. متاسفانه در بعضی مدارس ما کامپیوتر و امکان دسترسی به اینترنت هست ولی هزینهای برای ایجاد یک وب سایت و تولید محتوا و به روزرسانی آن وجود ندارد که این یک چالش عمده است که باید هر چه زودتر حل شود. برای آمادهسازی بچهها در مقطع زیر دبستان و دبستان برای ورود به مدارس هوشمند چه کارهایی لازم است؟ در کشور ما هنوز در حوزه توسعه آموزش و پرورش و حتی آموزشهای عالی سیاستگذاری مشخص و درستی صورت نگرفته است لذا اولین اقدام آن است که طبق سند راهبردی توسعه ICT در وزارت آموزش و پرورش، سیاست و راهبرد مشخص شود در آن صورت میتوان فهمید که چگونه مدرسهای هوشمند ساخت تا از زیر دبستان تا آموزش عالی از آن استفاده کنند. نبود چنین راهبردها و سیاستهایی باعث شده تصمیمات در این حوزه وابسته به افرادی باشد که مسئولیت قطعی این کار را دارند و با رفتن آنها و آمدن مسئول جدید همه کارها دوباره از اول تکرار میشود. آموزش IT به صورت کلان و زبان انگلیسی باید جزو اولویتها و سیاست کلان سیستم آموزشی کشور باشد با توجه به این که زبان انگلیسی یک زبان بینالمللی است و بسیاری از مطالب موجود در اینترنت به زبان انگلیسی است از طرف دیگر لزوم سوق یافتن به سمت آموزش الکترونیکی و مدارس هوشمند ما را ناچار میسازد که این دو مسئله را در سیستم آموزشی کشور قرار دهیم. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------- مدرسه هوشمند یا مدارس هوشمند ، مدرسه الکترونیکی یا مدارس الکترونیکی ، مدرسه مجازی یا مدارس مجازی ، مدرسه اینترنتی یا مدارس اینترنتی همگی به کمک آموزش آمده و با نظارت هوشمندانه وسیستم ارزشیابی هوشمند راندمان یادگیری دانش آموز را ارتقاء می دهد. |